Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου: Όταν το έντερο παρουσιάζει «αρρυθμία»
Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε «σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ)»;
Πρόκειται για μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου,
ένα είδος, αν θέλετε, «αρρυθμίας», προβληματικής δηλαδή κινητικότητας
του παχέος εντέρου, που προκαλεί στον ασθενή ποικιλία ενοχλητικών
συμπτωμάτων. Διαταραχές στην αντίληψη του πόνου πιθανόν να παίζουν και
αυτές σημαντικό ρόλο στην παθογένεση του συνδρόμου, αφού μελέτες με
διάταση αεροθαλάμων εντός του εντέρου έδειξαν ότι ασθενείς με ΣΕΕ
παρουσιάζουν πόνο με μικρότερη διάταση.
Είναι αυτό που ο κόσμος αποκαλεί «σπαστική κολίτιδα»;
Ο κόσμος το λέει «σπαστική κολίτιδα» ή «σπαστικό
έντερο». Ιατρικά όμως η έκφραση κολίτιδα είναι λάθος, γιατί ο όρος
κολίτιδα σημαίνει οποιαδήποτε φλεγμονή του εντέρου ανεξαρτήτως
αιτιολογίας, είτε είναι λοιμώδους, είτε ανοσολογικής, είτε ισχαιμικής
αιτιολογίας. Στις περιπτώσεις αυτές η βιοψία αναδεικνύει βλάβες με
πληθώρα φλεγμονωδών στοιχείων και η κολονοσκόπηση αναδεικνύει έλκη ή
ερυθρότητα στο βλεννογόνο. Στο ΣΣΕ δεν έχουμε φλεγμονώδη στοιχεία ούτε
βλάβες στην ενδοσκόπηση. Η πάθηση είναι επομένως καθαρά λειτουργική,
αφού δεν υπάρχει οργανική βλάβη.
Όταν λέτε ότι πρόκειται για λειτουργική διαταραχή, τι ακριβώς εννοείτε;
Εννοούμε ότι με τα μέσα που διαθέτουμε δεν βρίσκουμε
παθολογικά στοιχεία. Εάν δηλαδή υποβάλουμε τον ασθενή σε γενικές
εξετάσεις αίματος, κολονοσκόπηση, αξονική, ακτινογραφία, τα βρίσκουμε
όλα φυσιολογικά. Παρ’ όλα αυτά ο άρρωστος που έχουμε απέναντί μας
αναφέρει βασανιστικά ενοχλήματα και υποφέρει. Έτσι, καταλήγουμε στο
συμπέρασμα ότι το πρόβλημά του εντάσσεται στο θέμα των λειτουργικών
διαταραχών.
Ποια είναι τα συμπτώματα μέσα από τα οποία μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι πάσχει από το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου;
Δύο είναι τα βασικά συμπτώματα που έχει το ευερέθιστο
έντερο. Το πρώτο είναι ο πόνος που εντοπίζεται σε διάφορα σημεία στην
κοιλιακή χώρα, κυρίως στο αριστερό ή στο δεξιό κάτω μέρος της κοιλιάς. Η
μετακίνηση του πόνου και το αίσθημα μετεωρισμού αποτελούν βασικά
χαρακτηριστικά του πόνου σε ασθενείς με ΣΕΕ. Το δεύτερο σύμπτωμα είναι
οι διαταραχές στις κενώσεις, είτε με τη μορφή δυσκοιλιότητας, είτε με τη
μορφή της διάρροιας, είτε με τη μορφή των εναλλαγών. Συχνά οι κενώσεις
περιέχουν καθαρή βλέννα. Η ύπαρξη αίματος ή πύου μέσα στα κόπρανα δεν
είναι συμβατά με ΣΕΕ αλλά με άλλη πάθηση και πρέπει να κατευθύνουν τον
ασθενή αμέσως στο γαστρεντερολόγο.
Το ΣΕΕ εμφανίζεται συχνά;
Είναι πάρα πολύ συχνή πάθηση. Υπολογίζεται ότι είναι
από τις πιο συχνές, ίσως η συχνότερη αιτία απώλειας του ημερομίσθιου
στις δυτικές χώρες. Στις ΗΠΑ τη συναντάμε με τη συχνότητα του κοινού
κρυολογήματος, ενώ στη Βρετανία το 30 - 50% του πληθυσμού πάσχουν από το
«σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου».
Γυναίκες ή άντρες υποφέρουν περισσότερο;
Το ΣΕΕ είναι συχνότερο στις γυναίκες με μια αναλογία 2
προς 1. Σπάνια ξεκινά μετά τα 40 ή τα 45 χρόνια. Συνήθως η αρχή της
συμπτωματολογίας, άσχετα εάν ο ασθενής πάει στο γιατρό ή όχι, είναι η
δεκαετία των 20 με 30. Αν αυτά τα συμπτώματα ξεκινήσουν μετά τα 40 ή 45,
είναι λάθος να βγάλουμε τη διάγνωση του ΣΕΕ χωρίς να υποβάλουμε τον
ασθενή μας σε ενδελεχή έλεγχο που να περιλαμβάνει οπωσδήποτε
κολονοσκόπηση. Είναι ολέθριο σφάλμα να πούμε με ευκολία ότι ένας άνδρας ή
μια γυναίκα 50 ετών έχουν το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και οι
ασθενείς αυτοί να έχουν μια σοβαρότερη πάθηση, όπως ελκώδη κολίτιδα,
νόσο του Crohn ή ακόμα πολύποδες ή και καρκίνο του εντέρου.
Γνωρίζετε γιατί παρουσιάζεται πιο συχνά στις γυναίκες;
Δεν έχουμε καταλήξει. Όλα είναι πιθανές θεωρίες. Και
δεν έχουμε καταλήξει γιατί ακόμα δεν γνωρίζουμε ποια είναι η ακριβής
αιτιολογία του. Πιθανολογούμε ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου έχει
σχέση με την προσωπικότητα του ασθενή. Μερικές δομές προσωπικοτήτων
φαίνεται ότι πάσχουν περισσότερο, όπως οι πιο ευαίσθητοι, οι
ψυχαναγκαστικοί, οι τελειοθηρικοί. Η κατάθλιψη πιθανόν να έχει την
ισχυρότερη σχέση. Τελευταία υπάρχει και μια άλλη θεωρία που έχει να
κάνει με τη λοιμώδη προέλευση του ΣΕΕ. Δηλαδή έχουμε παρατηρήσει ότι ένα
ποσοστό περίπου 30% των ασθενών εμφανίζει τη συμπτωματολογία της
πάθησης μετά από μια λοιμώδη εντεροκολίτιδα. Να σας δώσω ένα παράδειγμα:
μια τυπική καλοκαιρινή τριήμερη γαστρεντερίτιδα μπορεί να αποτελεί τον
παράγοντα εκείνον που φέρνει στην επιφάνεια την πάθηση του ευερέθιστου
εντέρου. Έτσι, λοιπόν, η αιτιολογία πιθανόν να είναι πολυπαραγοντική.
Πάντως ακριβείς λόγους, όπως όταν λέμε ότι μπήκε το μικρόβιο του
πνευμονιόκοκκου και πάθαμε πνευμονία ή το μικρόβιο του μηνιγγιτιδόκοκκου
και πάθαμε μηνιγγίτιδα, δεν έχουμε.
Υπάρχει καταγεγραμμένο ποσοστό συχνότητας εμφάνισης της πάθησης στη χώρα μας;
Γενικά τα ποσοστά συχνότητας της νόσου, όπως αυτή
εκτιμάται από διάφορες κλινικές ή ιατρεία, υποεκτιμούν το αληθές
πρόβλημα, αφού δεν υπολογίζονται όσοι δεν επισκέπτονται το γιατρό, και
να έχετε υπόψη σας ότι ίσως οι περισσότεροι -αν όχι οι μισοί και
παραπάνω- δεν πάνε ποτέ στο γιατρό. Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την
Ελλάδα. Μια μελέτη ανεβάζει το ποσοστό στο 10% του πληθυσμού.
Τι πρέπει να κάνει κάποιος όταν αισθανθεί τα βασικά συμπτώματα που αναφέραμε;
Ένας ασθενής που θα αισθανθεί υποτροπιάζοντα
επεισόδια κοιλιακού πόνου ή θα παρατηρήσει εναλλαγές στις κενώσεις του
θα πρέπει να επισκεφτεί το γιατρό του. Συνήθως γίνεται ένας πρώτος
έλεγχος -δεν περνάμε κατευθείαν στην κολονοσκόπηση όπως πιστεύουν πολλοί
ασθενείς και γι’ αυτό δεν πάνε στο γιατρό- που περιλαμβάνει λεπτομερή
κλινική εξέταση και εξέταση αίματος. Αυτό ουσιαστικά θα αποτελεί το
πρώτο βήμα στο να αποκλείσουμε κάτι πιο σοβαρό. Επειδή πρόκειται για
λειτουργική διαταραχή, η διάγνωση γίνεται εξ αποκλεισμού. Σε μικρές
ηλικίες 20 και 25 χρονών με το πρώτο επίπεδο των εξετάσεων ο γιατρός
πολλές φορές αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για ευερέθιστο έντερο και ίσως
να μη χρειαστεί να προτείνει κολονοσκόπηση, εξέταση η οποία είναι
επιβεβλημένη σε μεγαλύτερες ηλικίες ή όταν κάποια από τις πρώτες
εξετάσεις αναδείξει κάτι παθολογικό.
Υπάρχει θεραπευτική αντιμετώπιση για το ΣΕΕ;
Επειδή πρώτον δεν γνωρίζουμε την παθογένεια και
δεύτερον υπάρχει μια μεγάλη ετερογένεια στη συμπτωματολογία, είναι
δύσκολο συνοπτικά να σας πω ότι έχουμε αυτή ή την άλλη θεραπεία. Έτσι, ο
ρόλος επικεντρώνεται πρώτα στο να αποκλείσουμε κάτι σοβαρότερο και
δεύτερον να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα που
βασανίζουν τον ασθενή μας. Βασική βοήθεια προσφέρει η καθησύχαση του
ασθενούς ότι δεν πάσχει από καρκίνο. Υπάρχουν φάρμακα για κάθε κατηγορία
που βελτιώνουν σε μεγάλο ποσοστό τα συμπτώματα. Τα ευκινητικά του παχέος εντέρου που βελτιώνουν την κινητικότητα μειώνουν έτσι το μετεωρισμό και το σπασμό του εντέρου, τα αντιδιαρροϊκά, όπως π.χ. η λοπεραμίδη, είναι κατάλληλα για τους ασθενείς με κυρίαρχο σύμπτωμα τη διάρροια, ή ακόμα και τα αντικαταθλιπτικά καμία φορά ανακουφίζουν πολλούς από τους ασθενείς.
Η διατροφή παίζει ρόλο για κάποιον που πάσχει από τη συγκεκριμένη πάθηση;
Το έντερο μπορεί να αντιδρά σε κάποιες συγκεκριμένες
τροφές. Γι’ αυτό μέσα από το ιστορικό του ασθενούς θα πρέπει να
καταλάβουμε ποιες είναι αυτές. Εάν μπορέσουμε να τις εντοπίσουμε και να
συμβουλεύσουμε τον άρρωστο να τις αποφύγει, ίσως έχουμε σημαντική
βελτίωση στα συμπτώματα που τον ταλαιπωρούν.
Γνωρίζετε εκ των προτέρων κάποια φαγητά που πρέπει να αποκλείσουν από τη διατροφή τους οι ασθενείς με ΣΕΕ;
Τα αεριούχα ποτά, τα όσπρια, όπως και οι μεγάλες
ποσότητες γάλακτος, καλό είναι να αποφεύγονται, τουλάχιστον στους
παροξυσμούς της νόσου. Τα όσπρια, όπως τα φασόλια και τα ρεβίθια,
δημιουργούν ικανή ποσότητα αέρα, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται ο
μετεωρισμός.
Υπάρχουν κάποια άλλα τρόφιμα που τους βοηθούν και πρέπει να τα εντάξουν στη διατροφή τους;
Οι φυτικές ίνες (πίτουρο κ.ά.) βοηθούν αυτούς που
έχουν πόνο και δυσκοιλιότητα αλλά όχι αυτούς που έχουν διάρροια. Επίσης
έχει αποδειχτεί ότι συγκεκριμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής βοηθούν
σημαντικά κάποιους ασθενείς. Δηλαδή η ώρα που θα ξυπνήσουν, η ώρα που θα
πάνε στην τουαλέτα. Με λίγα λόγια, καλό είναι να προσπαθούν να έχουν
ένα συγκεκριμένο ωράριο, το οποίο να επαναλαμβάνεται καθημερινά. Αυτό
διευκολύνει περισσότερο τις συνήθειες του εντέρου.
Καφές, χυμοί, νερό, αφεψήματα βοηθούν ή κάνουν κακό;
Οι καφέδες και το κάπνισμα μάλλον κάνουν κακό όπως
φάνηκε μέσα από μια μικρή ομάδα ασθενών, οι οποίοι είδαν σημαντική
βελτίωση στα συμπτώματα όταν προχώρησαν στη διακοπή τους.
Εξηγήστε μας τι ακριβώς είναι τα προβιοτικά και αν αυτά βοηθούν στο ΣΕΕ.
Τα προβιοτικά είναι μικροβιακά συστατικά τροφίμων τα
οποία βελτιώνουν μια επηρεασμένη χλωρίδα του εντέρου. Υπάρχει μια
σχετική βιβλιογραφία που λέει ότι η χορήγηση προβιοτικών βελτιώνει τη
συμπτωματολογία μερικών ασθενών με ΣΕΕ. Άλλες μελέτες όμως δεν το
επιβεβαίωσαν. Πώς δρουν τα προβιοτικά; Επειδή στους ασθενείς που
υποφέρουν από το ΣΕΕ, το έντερο εμφανίζει διαταραγμένη κινητικότητα, με
κάποια τμήματά του να κινούνται λιγότερο, προοδευτικά έχουμε μια μεγάλη
αύξηση των μικροβίων που υπάρχουν μέσα στον εντερικό σωλήνα, με
αποτέλεσμα τα προβιοτικά πιθανόν να βοηθούν στην επαναφορά της χλωρίδας
του εντέρου σε φυσιολογικά επίπεδα.
Υπάρχει οριστική θεραπεία του ΣΕΕ;
Δυστυχώς αυτό είναι σπάνιο. Η νόσος είναι χρόνια και
διαδράμει με υφέσεις και εξάρσεις. Πρέπει να διαβεβαιώσουμε τον ασθενή
μας ότι δεν πάσχει από κάτι σοβαρό και δεν κινδυνεύει να πεθάνει.
Παίζει ρόλο στην εμφάνιση του ΣΕΕ η κληρονομικότητα;
Νομίζω ότι μεγαλύτερο ρόλο παίζει η προσωπικότητα του
ανθρώπου, γι’ αυτό και σε σοβαρές περιπτώσεις παραπέμπουμε τον ασθενή
μας σε ψυχιάτρους.
Τι θα λέγατε λοιπόν στους ασθενείς που πάσχουν από το ΣΕΕ;
Να μην ανησυχούν γιατί πρόκειται για ένα καλόηθες
«νόσημα» που αναμφισβήτητα ταλαιπωρεί τον άρρωστο αλλά δεν κινδυνεύει η
ζωή του. Με την εμφάνιση των συμπτωμάτων, ο ασθενής πρέπει να επισκεφθεί
το γιατρό του, ενώ βασικός στόχος του γιατρού είναι να αποκλείσει κάτι
σοβαρότερο. Εάν οι ασθενείς είναι κοντά στο γιατρό τους, οι λύσεις θα
βρεθούν.
